Окуу стрессине каршы кам көрүү

Эмне себептен биз окуунун айынан стресске кабылабыз?

Окуудан чарчоонун биринчи жана башкы себеби  - бул сынак, текшерүү иши, тест  боюнча жыйынтыктарга кабатырлануу. Сынак коркунучу - кадыресе көрүнүш, баардыгында коркуу сезими күчөйт, бирок ар кимдин санаасы ар кандай болот. Бирөөлөрдү жаман ойлор каптап, сынактан өтө албай калуудан коркуу менен гана чектелсе, башкалардын денелери тырышып, жүрөктөрү опкоолжуп, тамакка табити тартпай, тамак сиңире албай, уйкулары качкан абалга туш болушат. Ал гана эмес эмоционалдык абалы да өзгөрөт: окуудан катуу чарчаган окуучуда кыжырдануу, коркуу, агрессия, кош көңүлдүк сыяктуу эмоциялар күчөйт. Аларга окуу тапшырмасын жасоо, үй иштерин кылуу сыяктуу милдеттерин аткаруу кыйындайт. 

Эгерде силерде да стресстин белгилери байкалып жатса, буга көңүл кош кароого болбойт. Макаланын кийинки бөлүктөрүндө катуу кабатырлануудан кантип өз алдынча арылуу керектигин айтып беребиз. Эгерде бул сунуштар жардам бербесе, психологго же психотерапевтке кайрылуу талапка ылайык. 

Окуу мезгилинде сынак коркунучунан башка стресс жарата турган жагдайлар кошулушу мүмкүн. Буга көбүнчө колледждердин же университеттердин студенттери кабылышат. 

  • Каржылык жактан басымга туш болуу. Бул басым көбүнчө келишим түрүндө окуган студенттерге өзгөчө таасир берет. Окуу акысын төлөө үчүн акча табууга болгон муктаждык, же ата-энеге каржы жактан көз карандылык ден-соолукка олуттуу кедергисин тийгизет.  
  • Орун которуу. Жогорку окуу жайында же колледжде окуу менен чөйрө алмашып, жаңы милдеттер жана талаптар пайда болот. Кээ бирөөлөргө үйүнөн, үй-бүлөсүнөн алыс кетүүгө туура келет. Алар жаңы чөйрөдөн колдоо издешет, мунун баары кооптонуу, чоочулоо менен коштолуп, стрессти күчөтөт.
  • Атаандашуу. Кээде чектелген ресурс үчүн студенттердин ортосунда атаандаштык жаралышы мүмкүн. Мисалы, бюджеттик орундарга, стипендияларга, сыйлыктарга ж.б.у.с. Мында окуучулар билимди жана көндүмдөрдү өздөштүрүүгө эмес, жеңишке умтулууга көбүрөөк көңүл бурушат. Ооба, атаандаштык окууга дем берип, ден соолукка күч берет, бирок атмосфера өтө чыңалганда же кээ бир адамдар эрежеге сыйбаган аракеттерге өткөндө (мисалы, тайпалаштар үй тапшырмасын билбей калышы үчүн почтадагы мугалимдердин каттарын өчүрүшөт),  катуу стресске алып келиши мүмкүн.

Окуу, стресс жана уйку 

Окуу стресси уйкунун убактысына жана сапатына терс таасирин тийгизет, ал эми сапаттуу жана толук кандуу уйкунун жетишсиздиги стресстин дагы бир факторуна айланышы мүмкүн. Бул көйгөйдү чечүү мүмкүн, ал үчүн туруктуу уктоо тартибин калыбына келтирүү керек. 

Уйку когнитивдик функцияларга, атап айтканда, эстутумга жана көңүл бурууга күчтүү таасир этет. Эстутумдун жана уйкунун  байланышына төмөнкүдөй түшүндүрмө берилет: адам уктаганда ойгоо жүргөн учурунда активдештирилген нейрон байланыштары бекемделет. Бул эстутум консолидациясында роль ойнойт - маалыматты узак мөнөткө эске тутуп алуу жана аларды өздөштүрүү.

Изилдөөдөр тастыктагандай, сапаттуу уйку окуудагы жетишкендиктерге жетүүгө түрткү болот. Ошол эле учурда, бир кызыктуу жагдай бар - бул экзаменге бир күн калган уйкунун сапаты жана көлөмү экзамендин жыйынтыгына таасир этпейт. Бирок  бир айдын ичиндеги толук кандуу уйку жогорку балл алууда зор роль ойнойт. Башкача айтканда, сынак алдындагы түндө уйкуну кандыруу эмес,  бүткүл окуу мезгилинде уйку тартибин сактоо маанилүү.

Дагы башка франциялык изилдөөлөр боюнча, сессиялар ортосундагы толук кандуу уйку билим алууну жеңилдетип, узак мөөнөткө эске тутууну жакшыртат деп аныкталган. Окумуштуулар жүргүзгөн экспериментке чет тилдеги лексиканы үйрөнүп жаткан студенттер тартылышкан. Бир тайпа эртең менен жана кечкисин даярданышкан. Экинчи тайпа бир күн кечки маал сабак окуп, уктаган соң, эртеси эртең менен окууларын улантышкан. Сабактар ортосунда уктап эс алган студенттерде жылыштар көбүрөөк байкалган. Алар тилди тезирээк өздөштүрүп, узак мөөнөткө эске тутуу жөндөмдөрү жакшырган. 

Билим алууну жакшыртуу жана стрессти азайтуу үчүн сунуштар:

  1. Жаңы материалды уйку алдында кайталоо же окуу. Уктоо. Ушул эле материалды эртең менен кайталоо.
  2. Сынак алдында, же эс алуу күндөрү уйку кандырууга умтулбастан, туруктуу түнкү  уйку тартибин сактоого аракет кылуу.