Эркектин жыныс органы жөнүндө кызыктуу фактылар
Эркектин жыныстык мүчөсү кандай
2011-жылы Nature журналында жарыяланган изилдөөгө ылайык, мурда эркектин жыныстык мүчөсүндө кичинекей тикенектери болгон. Адамдардын ата-бабалары 700 000 жыл мурун, неандертальдар менен азыркы адамдар бөлүнүп кеткенге чейин тикенектүү түзүлүштөрүн жоготушкан.
Көптөгөн жаныбарлардын жыныстык органдарынынын тикенектери бар: мисалы, мышыктардын кээ бир өкүлдөрүндө, анын ичинде үй мышыктарында, шимпанзелерде, чычкандарда, коалаларда жана кемирүүчүлөрдүн кээ бир түрлөрүндө. Тикенектер, адатта, органдын сыртын каптаган кератинден турган кичинекей кетиктердей көрүнөт.
Окумуштуулар алардын функциясы жөнүндө так түшүнө элек - ар кандай жаныбарларда ар кандай болушу мүмкүн. Божомолдордун бирине карата: тикенектер жупташуу учурунда эркектин стимулун күчөтүшү мүмкүн. Ошондой эле тикенектер башка эркектердин ургаачыны уруктандыруу аракетине бөгөт коюу үчүн ургаачынын жыныстык жолдоруна төккөн материалды алып салууга жардам берет окшойт. Бирок, тикенектер пайдалуу жана керектүү гана эмес, кээде ургаачыларга зыян келтире турганына далилдер бар.
Ал эми адамдарда болсо, тикенектерден улам эркектер дароо эле эрекция болуп ошол эле заматта жыныстык катнашты баштай алышчу. Бактыга жараша, эркектер бир кезде адамдын жыныстык мүчөсүн тикенектүү кылган ДНК кодун жоготуп алышкан.
Заманбап эркектин жыныстык органы кантип түзүлгөн? Жыныстык мүчөнүн сырткы бөлүгү жыныс мүчөсүнүн башы жана денеси болуп бөлүнөт. Бирок пенис сырткы орган гана эмес. Анын эң терең жери – тамыры дененин ичинде жайгашып, жамбаштын дубалына жабышкан. Ичинде үч узун камера же түтүктөр жашырылган. Алардын бири - уретра. Заара чыгаруучу түтүк, анын дубалдары губка сымал ткандардан түзүлгөн түтүк, ошондуктан ал губка дене деп да аталат.
Жыныстык мүчөнүн аягына карай бул ткань кеңейип, тешиги бар башты түзөт, ал аркылуу заара жана урук суюктугу бөлүнүп чыгат. Губкалуу ткань эрекция учурунда да жумшак жана ийкемдүү бойдон калат.
Калган эки түтүк каверноздук денелер деп аталат. Бул камераларда толкунданганда бат эле канга толгон көңдөйлөр көп. Ошол эле учурда камералар өздөрү жука, бирок бекем пленка менен капталган, ошондуктан алар катуу болуп, кандын агымынан улам көбөйгөн пениске катуулукту берет. Бардык бул түтүкчөлөр, тамырлар жана артериялар бир нече катмарлуу кыртыш жана ичке, сезгич тери менен курчалган.
Белгилүү болгондой, пенис эркектин денесинин эротикалык стимулга эң сезимтал бөлүгү болуп саналат. Ага дем берүүнүн көптөгөн жолдору бар. Ошол эле учурда, эркектердин артыкчылыктары кыйла индивидуалдуу. Ошондуктан, өнөктөштөрдүн ортосундагы байланыш ырахат алуу үчүн маанилүү: ошондо силер чогуу туура ык-амалдарды таба аласыңар.
Эмне үчүн жыныс мүчөсүнүн сөөктөрү жок
Көптөгөн жаныбарлардын жыныс мүчөсүнүн тутумдаштыргыч тканында бакулум деп аталган сөөк бар. Ага кемирүүчүлөр, жарганаттар жана кээ бир приматтар ээ. Пенистин сөөгү дененин ичинде жайгашкан жана пенистин ичине түртүлөт, анын милдеттеринин бири бат жана ишенимдүү эрекцияны кармап туруу болуп саналат
Бакулум скелеттен тышкаркы сөөк, демек ал скелеттин калган бөлүгүнө жабышпайт, бирок жыныстык мүчөдө гана кездешет. Жаныбарга жараша жыныс мүчөсүнүн сөөгүнүн узундугу бир миллиметрден дээрлик бир метрге чейин, формасы ийне сымал тикенектерден айры сымал тиштерге чейин өзгөрөт. Мисалы, морждун бакулуму денесинин узундугунун алтыдан бир бөлүгүн түзөт, ал эми шакек куйруктуу лемурдуку анын узундугунун 40тан бир бөлүгүн гана түзөт.
Эмне үчүн кээ бир жаныбарлардын пенистин сөөгү бар? Окумуштуулардын ишенимдүү жана бирдиктүү жообу жок. Бирок, адаттагыдай эле, изилдөөчүлөр бакулумдун эмне жана кандайча пайдалуу болушу жөнүндө бир нече теориялары бар. Кээ бир жаныбарларда, мисалы, мышыктарда ургаачысынын организми жупташканга чейин жумуртка чыгарбайт. Кээ бир изилдөөчүлөр бакулум овуляцияны стимулдаштырууга жардам берет деп ырасташат. Дагы бир теория вагиналдык сүрүлүү гипотезасы деп аталат. Анын айтымында, бакулум эркектин жыныстык органынын сүрүлүүнү жеңип, ургаачынын жыныстык органына тоскоолдуксуз киришине шарт түзөт.
Пенис сөөгү сүт эмүүчүлөрдүн кээ бир түрлөрүндө кездешет, бирок бардыгында эмес. Көпчүлүк эркек приматтарда бакулум бар, бирок адамдарда эмнегедир жок. Royal 2016-жылы жарыялаган изилдөөдө изилдөөчүлөр бакулум алгач 145-95 миллион жыл мурун пайда болгон деп ырасташат. Бул сөөк бардык приматтардын жана жырткычтардын эң акыркы жалпы ата-бабаларында болгон дегенди билдирет. Анда эмне үчүн кээ бир тукумдар, мисалы, адамдар, бакулумунан ажырап калышкан?
Кээ бир изилдөөчүлөр бул жупташуу практикасындагы айырмачылыктардан улам болгон деп божомолдошот: приматтарда жыныстык мүчөсүнүн сөөгүнүн болушу жыныстык катнаштын узактыгы менен тыгыз байланышта болгон. Узак жупталуу убактысы көп аялдуу түрлөр үчүн кеңири таралган - бир нече эркек бир нече ургаачы менен жупташканда. Бул, мисалы, бонобо жана шимпанзелерде байкалат.
Ушундан улам эркектер уруктануу үчүн бири-бири менен активдүү атаандашышат. Эркек үчүн аялдын башка өнөктөштөр менен мамилесин азайтуунун бир жолу - аны менен көбүрөөк убакыт өткөрүү, жыныстык катнашта болуу. Буга жыныстык мүчөнүн сөөгү жыныстык мүчөнү колдоо жана уретраны ачык кармап туруу менен салым кошот. Көпчүлүк адамдар моногамияга өтүшкөндүктөн, эркектердин жыныстык мүчөсүнүн сөөгүнөн ажырап калышына бир өнөктөштү тандоо себеп болгон окшойт.
2021-жылы Mammal Review журналында жарыяланган изилдөөдө автор моногамия теориясы менен макул эмес жана жыныстык мүчөсүнүн сөөктөрүн жоготууда башка факторлор да роль ойногон деп эсептейт. Чындыгында, бакулумдун болушу кабыкчанын жарылышы, уретрага зыян келтирүү же артериянын жарылышы сыяктуу олуттуу жаракаттардын ыктымалдыгын жогорулатат. Айыктыруу мезгилинин жогорулашынан тышкары, жаракаттар экинчи инфекцияга жана сепсиске алып келиши ыктымал. Бакулуму бар пенистен айырмаланып, бакулумсуз пенис ийкемдүү, бул механикалык травмадан келтирилген зыяндын оордугун азайтат.
Байыркы убакта адамдардын ортосундагы агрессия салгылашуулар жана согуштар менен эле чектелбестен; топтун ичиндеги кагылышуулар күнүмдүк көрүнүш болушу мүмкүн. Бакулумдун болушунан улам жараат алгандыктан, бир нече жума же айлар бою тукумдашуу пулунан четтенүү (же сепсистен улам биротоло четтенүү), анын пайдасынан жогору болгон. Бакулумдун болушу менен шартталган жаракаттын көбүнчө жаракат алуу убакты менен симптомдордун башталышынын ортосундагы кечигүүдөн улам дароо байкалбагандыктан, эки окуянын ортосундагы себептик байланыш байкалбай калышы мүмкүн. Дароо көзгө көрүнгөн травма болбогондо мындай жүрүм-турум социалдык жүрүм-турум нормаларынан жана тыюуларынан оңой эле четте калышы мүмкүн жана, демек, айыпталбайт.
Ал эми жаракаттар көрүнгөн болсо, анда адамдын өз иш-аракеттеринин кесепеттерин алдын ала көрө билүү жөндөмдүүлүгү адамдарга бул жаракаттар эркектердин ортосундагы атаандаштыкта пайдалуу курал экенин түшүнүүгө мүмкүндүк берди. Акыр-аягы, тукумдашуу пулунан атаандаштарды убактылуу четтетүү үчүн агрессия адам популяциясында бакулумсуз пенистин генетикалык мутациясын орноткон чөйрөнү түздү. Бирок, бул теориялардын бири да толук эмес жана ар биринин өзүнүн сынчылары жана жактоочулары бар.