Бойго бүтүрбөөчү таблеткалар
Артыкчылыктары жана кемчиликтери
Комбинацияланган оралдык контрацептивдер жөнүндө
Комбинацияланган оралдык контрацептивдер (КОК) — бул каалабаган кош бойлуулуктун алдын алууга жардам берген таблеткалар. Алардын курамында эстроген жана прогестин гормондору болгон үчүн бойго бүтүрбөөчү таасирге ээ. Гормондор энелик бездин сперматозоид менен биригип, зиготаны пайда кыла турган урук клеткасын чыгаруусуна жол бербейт. Мындан тышкары, таблеткалар цервикалдык былжырда жана жатындын былжырлуу чели — эндометрийде өзгөрүүлөргө жол ачкандыктан, түйүлдүктүн пайда болушу жана бекиши үчүн тоскоолдук жаралат.
Идеалдуу колдонгон учурда, контрацепциянын бул ыкмасынын натыйжалуулугу 97-98%ды түзөт. Анткен менен таблеткаларды туура ичүү оңой эмес, ошондуктан бир жылда жүз аялдын ичинен тогуз аял пландалбаган кош бойлуулукка учурайт. Мындай болушу үчүн бир же эки таблетканы ичпей коюу жетиштүү. Таблеткаларды ырааттуу - күн сайын бир эле убакта ичкенде гормондор өйдө-төмөн болбой, каражаттын ишенимдүүлүгү жогорулайт.
Эреже катары, бойго бүтүрбөөчү таблеткаларды 21 күн бою үзгүлтүксүз колдонуу зарыл. Негизинен аялдар гормондор камтылган «активдүү» таблеткаларды үч жума ичип, андан кийин эки күндөн жети күнгө чейин «активдүү эмес» таблеткаларды ичишет. Көпчүлүк аялдарда активдүү эмес таблеткаларды ичип жаткан мезгилде этек кирге окшош кан келет. «Бош» таблеткалар ыңгайлуулук үчүн гана — жаңы таңгакты баштоо убактысын билүү максатында колдонулат.
Аял киши бойго бүтүрбөөчү таблетканы ичип жаткан мезгилдеги кан агуу кадимки этек кирден айырмаланат. Мунун себеби, аялдар КОК колдонгон учурда овуляция болбогондуктан, менструалдык фазанын өзгөрбөй калуусунда. Кадимки циклде (таблеткасыз) табигый гормондор денени урук клеткасын чыгарып, уруктанууга даярдаган үчүн өзгөрүп турат.
Медициналык көз караш боюнча, аял гормондорду ичүүнү токтоткон учурда, анда этек кир эмес, токтотуу кан агуусу болот. Гормондордун деңгээлинин төмөндөшү эндометрийдин бөлүнүшүнө алып келет. Мындай кан агуу кадимки этек кирден айырмаланат: көбүнчө азыраак келет жана ААС симптомдору менен коштолбойт. Кээ бир аялдарда КОК колдонгон учурда токтотуу кан агуусу дагы болбойт. Бул абал көбүнчө гормондордун дозасы жогору же үзгүлтүксүз активдүү таблеткаларды ичкен аялдарда кездешет.
Комбинацияланган бойго бүтүрбөөчү таблеткалар — каалаган убакта токтотуп коюу мүмкүн болгон сактануунун ишенимдүү формасы. Кадимки айыз цикли, кош бойлуулук жөндөмдүүлүгү — фертилдүүлүк — таблеткаларды колдонууну токтоткондон кийин дароо эле нормага келиши керек. Бирок таблеткаларды колдонууга киришүүдөн же токтотуудан мурун гинеколог менен кеңешүү абзел.
1960-жылдары оралдык контрацептивдерди ойлоп табуу революциялык мүнөзгө ээ болуп, көптөгөн аялдарга пландалбаган кош бойлуулукка жол бербөө мүмкүндүгүн камсыздаган. Илимпоздор жеткилең иштеп чыгып, жакшырткан үчүн 60 жылдан ашуун мезгилдин ичинде таблеткалардагы гормондордун дозасы кыйла эле азайды. Бүгүнкү күндө КОК каалабаган кош бойлуулуктун алдын алуу максатында көп аялдар тарабынан колдонулуп келе жаткан сактануунун эң коопсуз жана натыйжалуу жолдорунун бири болуп саналат. Мисалы, АКШда репродуктивдик курактагы аялдардын болжол менен 25%ы КОК колдонушат.
Бирок кээ бир өлкөлөрдө КОКторго медициналык көрсөтмөлөр менен аларды колдонуу барган сайын азаюуда. Маселен, Германияда 2019-жылы бойго бүтүрбөөчү таблеткаларды аялдардын 46%ы колдонгон болсо, 2021-жылы — 32% деген көрсөткүч алынган. Эксперттер мындай тенденциянын болжолдуу себептеринин бири катары, бардык эле медициналык препараттарда болгон кыйыр таасирлерди белгилешүүдө. Бул тексттен «Двор» Москвадагы Фомин клиникасынын гинекологу Дмитрий Холодов менен чогуу бойго бүтүрбөөчү таблеткалардын кандай оң жана терс касиеттери бар экенин түшүндүрүп берүүгө аракет кылат.
Эмне үчүн дарыгердин кеңеши жок КОК ичүүгө болбойт
Дүйнөнүн кээ бир өлкөлөрүндө бойго бүтүрбөөчү таблеткаларды рецепт менен гана алуу мүмкүн болсо, айрымдарында — дарыканага барып эле, керектүү препаратты сатып алуу жетиштүү. Бирок мындай каражаттарды дарыгер менен кеңешпей туруп, өз алдынча иче берсе болобу?
Бардык эле медициналык препараттар сыяктуу эле, бойго бүтүрбөөчү таблеткаларды каалаган аялдар колдоно албайт, белгилүү каршы көрсөтмөлөрү бар. Конкреттүү аялга сактануунун бул ыкмасы туура келип же келбегенин билиш үчүн дарыгерге кайрылып, тийиштүү текшерүүлөрдөн: гинекологдун текшерүүсүнөн жана кичи жамбаш органдарынын УДИсинен өтүүсү зарыл. Мындан тышкары, врач үй-бүлөдөгү оорулар жөнүндө маалымат сурайт. Эгерде ата-энеде же туугандарда кандайдыр бир оорулар болгон болсо, анда кыйыр таасирлердин пайда болуу тобокелдиги жогорулашы ыктымал.
Комбинацияланган гормондук таблеткалар көпчүлүк аялдар үчүн коркунуч жаратпайт, бирок сейрек учурлар тромбоз, инфаркт жана инсульттун келип чыгуу тобокелдигинин жогорулашы менен байланыштуу. Тобокелдик кээ бир аялдарда, өзгөчө күнүнө 15тен ашык тамеки чеккен 35 жаштан өткөн аялдарда, же болбосо жогорку холестерин деңгээли, жогорку кан басымы жана диабет сыяктуу жүрөк-кан тамыр ооруларынын көптүк тобокелдик факторлору бар аялдарда жогору болот.
Аура менен катуу шакый, өт же боор оорулары, депрессия жана башка көптөгөн абалдар гормондук контрацептивдерди колдонууга каршы көрсөтмө болушу мүмкүн.
Врачтын тийиштүү текшерүүсү жок аялдын бойго бүтүрбөөчү таблеткаларды колдонуусун токтотууну талап кылган факторлор көз жаздымда калышы ыктымал. Мындай учурда таблеткалар ден соолукка да, жашоонун сапатына да терс таасирин тийгизиши толук мүмкүн.
Кыска мөөнөттүү келечекте КОКтордун кандай пайдалары жана кемчиликтери бар
Бойго бүтүрбөөчү таблеткалар — бул бойго бүтүрбөөнүн коопсуз, жөнөкөй жана ыңгайлуу ыкмасы. Негизги функциясынан тышкары, таблеткалардын башка пайдалары да бар. Мисалы, кан агуу регулярдуу, азыраак келип, оору менен дээрлик коштолбойт. Эгерде аялда айыз алдындагы синдромдун белгилери даана сезилсе, таблеткалар алардын интенсивдүүлүгүн азайтууга жөндөмдүү.
Таблеткалар денеге ысыктар менен безеткилердин, түктөрдүн чыгуусун азайтышы мүмкүн. Миома жана эндометриоз сыяктуу кан көп келген жана оору менен коштолгон оорулардын симптомдорун жеңилдетүү максатында да колдонушат. Аларды дайыма ичкен учурда айыз менен байланыштуу шакый азаят. Бирок бул таасирлер аял таблеткаларды колдонгон учурда гана байкалат. Бойго бүтүрбөөчү таблеткалар — бул терапия эмес, бул – сактануу ыкмасы. Аял КОК ичүүнү токтоткон мезгилден баштап буга чейин тынчын алып келген абалдар кайра пайда болушу мүмкүн.
Бойго бүтүрбөөчү таблеткаларды колдонуу оңой, бирок аларды күн сайын жана бир убакта ичүү кыйынчылык жаратышы ыктымал. Жакшы жери – таблеткалардын таңгагы чакан — мобилдик телефондун эле өлчөмүндө — жанында алып жүрүү үчүн абдан ыңгайлуу. Ошондой эле телефонго таблетка ичүүнү эскертип турган тиркемени да көчүрүп алса болот.
Буга кошумча, таблетка — бул секс учурунда эч кандай тынчсыздануу жаратпай турган сактануу каражаты. Айрым аялдар каражаттардын сексуалдык жашоосуна жакшы таасир эткенин белгилешет. Анткени, секс учурунда жыныстык актыны токтотуунун же боюна бүтүп кала тургандыгын ойлонуунун кереги жок.
Кемчиликтерине көбүнчө препаратты ичип баштаган алгачкы айларда байкалган убактылуу кыйыр таасирлерди киргизүүгө болот. Сүт бездеринин бир аз оорушу, баш оору, көңүл айлануу жана айыз арасындагы кан келүүсү — токтотуу кан агуусуна байланыштуу эмес кан тамчылары байкалышы мүмкүн. Эгер бул симптомдор эки-үч айдын ичинде өтүп кетпесе, дарыгерге кайрылуу зарыл. Ал ылайыктуу препаратты тандоого жардам берет, же болбосо сактануунун башка жолун сунуштайт.
Мындан башка, КОК жыныстык жол менен берилүүчү инфекцияларды (ЖЖБИ) жугузуп алуудан сактай албайт. Теория боюнча, бойго бүтүрбөөчү таблеткаларды ичип жатканда, секс учурунда барьердик контрацепция колдонууга зарылдык жок болгону менен, ЖЖБИ жугузуп алуу коркунучу, ошондой эле таблеткаларды туура эмес ичүүнүн натыйжасында алардын таасирдүүлүгү азая турганы жөнүндө унутпаш керек. Бойго бүтүрбөөчү таблеткаларды узак мөөнөттүү колдонуунун кесепеттери жөнүндө кийинки бөлүктөн айтып беребиз.